بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت کشتی بود. در حدود ????سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتی را بکار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمینهای دور دست یابند. با این پیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارت با سرزمینهای دیگر آغاز گشته و روشهای خلاقانه ای بصورتهای گوناگون به آن اضافه شد تا امروز که یکی از محبوبترین روشهای تجارت خرید اینترنتی در دنیای وب است. هر کسی میتواند صفحه اینترنتی خود را ساخته و کالاهای مورد نیازش را در آن ارایه دهد. البته تاریخچه تجارت الکترونیک با تاریخچه اختراعات قدیمی مثل کابل، مودم، الکترونیک، کامپیوتر و اینترنت پیوند خورده است. تجارت الکترونیک به شکل کنونی در سال ???? محقق شد. از آن زمان هزاران هزار کسب و کار و تجار وارد این دنیا شدهاند. در ابتدا تجارت الکترونیک به معنای فرایند انجام اعمال تراکنش الکترونیکی مورد نظر بود. درواقع تجارت الکترونیک برای آسان سازی معاملات اقتصادی به صورت الکترونیک تعریف شد. استفاده از این فناوری مانند تبادل الکترونیکی اطلاعات43 و انتقال الکترونیکی سرمایه44، که هر دو در اواخر ???? معرفی شدند. و به شرکتها و سازمانها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی و اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارشهای خرید یا فاکتورها را به صورت الکترونیکی، میدهد. با رشد و پذیرش کارت اعتباری، ماشین تحویلدار خودکار45 و تلفن بانک در دهه ???? باعث فرم گیری تجارت الکترونیک شد. نوع دیگر تجارت الکترونیک سیستم رزرواسیون هواپیمایی بوسیله Sabre در امریکا و Travicom در بریتانیا، ارایه شده است. از دهه ???? به بعد تجارت الکترونیک شامل اضافاتی مثل سیستم برنامه ریزی منابع سرمایه46، داده کاوی47، انبار داده48 شده است. در ????، Tim Bermers-lee مرورگر وب جهان گسترده را اختراع کرد و شبکه ارتباطی آکادمیک را به سیستم ارتباطی هرروز و برای هر شخص در جهان وسیع دگرگون ساخت که اینترنت یا www خوانده میشود. سرمایه گذاری تجاری برروی اینترنت بخاطر کافی نبودن سرمایه گذاری کاملاً محدود شده بود. اگر چه اینترنت محبوبیت جهانی گستردهای در حدود ???? با استفاده از مرورگر وب Mosaic پیدا کرده بود. معرفی پروتکلهای امنیتی و DSL (اشتراک خط دیجیتال) که ارتباط مستمر با اینترنت را اجازه میداد حدود ? سال طول کشید. البته در سال ???? بحران The dot-com bust باعث ورشکستگی خیلی از شرکتهای تجاری بزرگ و نتایج ناگواری را بوجود آورد، باعث بازبینی قوانین و افزایش مزایا و امکانات تجارت الکترونیک شد و تا انتهای سال ????، خیلی از شرکتهای تجاری امریکایی و اروپایی سرویسهایشان را از طریق اینترنت ارایه دادند. از آن موقع مردم به کلمهای به عنوان تجارت الکترونیک با توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکلهای امنیتی و سرویسهای پرداخت الکترونیکی، آشنا شدند. واز این زمان رقابت شدید بین شرکتها و سازمانها شدت گرفت و با گذشت زمان هم این رقابت تنگتر شده است. جالب این که تا پایان سال ???? بیش از ??? بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفته است و در همین سال مدل تجارت الکترونیک B2B دارای در حدود ??? میلیارد تراکنش بود. و در سال ???? سهم تجارت الکترونیک در خرده فروشی کل دنیا 4/3 % بودهاست که آنرا در سال ????، 1/5 % اعلام نمودند؛ این آمار رشد سریع این شیوه تجارت کردن را نشان می دهد (صنایعی، 1380).
ب: سیر زمانی
????: Michael Aldrich خرید آنلاین را اختراع کرد.
????: Thomson Holidays اولین خرید انلاین B2B را در بریتانیا ایجاد کرد.
????: Minitel سیستم سراسر کشور را در فرانسه بوسیله France Telecom و برای سفارش گیری آنلاین استفاده شد.
????: Gateshead اولین خرید انلاین B2C را بنام SIS/Tesco و خانم Snowball اولین فروش خانگی انلاین را راه انداخت.
????: Nissan فروش ماشین و سرمایه گذاری با بررسی اعتبار مشتری به صورت انلاین از نمایندگیهای فروش را راهاندازی نمود.
????: Swreg شروع به فراهم آوردن و مولفههای اشتراک افزار و نرمافزار به منظور فروش انلاین محصولاتشان از طریق مکانیسم حسابهای الکترونیکی بازرگانی نمود.
????: Tim Berners-Lee اولین مرورگر وب را نوشت، وب جهان گستر، استفاده از کامپیوترهای جدید.
????: راهبر وب گرد: Netscape در اکتبر با نام تجاری Mozilla ارایه شد. Pizza Hut در صفحه وب سفارش دادن انلاین را پیشنهاد داد. اولین بانک آنلاین باز شد. تلاشها برای پیشنهاد تحویل گل و اشتراک مجله به صورت انلاین شروع شد. لوازم بزرگسالان مثل فروش ماشین و دوچرخه به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت. Netscape 1.0 در اواخر ???? با رمزگذاری SSL که تعاملات مطمئن را ایجاد میکرد، معرفی شد.
????: Jeff Bezos،، Amazon.com و اولین تجارت ?? ساعته رایگان را راه انداخت. ایستگاههای رادیوی اینترنتی رایگان، رادیو HK ورادیوهای شبکهای شروع به پخش کردند. Dell و Cisco به شدت از اینترنت برای تعاملات تجاری استفاده کردند. eBay توسط Pierre Omidyar برنامه نویس کامپیوتر به عنوان وب سایت حراج بنیانگذاری شد.
????: توانایی خریداری و بارگذاری تمبر پستی الکترونیکی برای چاپ از اینترنت. گروه Alibaba در چین با خدمات B2B و C2C, B2C را با سیستم خود تاییدی تاسیس شد.
????: Business.com به مبلغ 5/7 میلیون دلار به شرکتهای الکترونیکی فروخته شد. که در سال ???? به ?????? دلار خریداری شده بود. نرمافزار اشتراک گذاری فایل Napster راه اندازی شد. فروشگاههای ATG برای فروش اقلام زینتی خانه به صورت انلاین راه اندازی شد.
????: بحران The dot-com bust باعث ورشکستگی خیلی از شرکتهای تجاری بزرگ شد و نتایج ناگواری را بوجود آورد.
????: ebay برای پیپال 5/1 میلیون دلار بدست اورد. Niche شرکتهای خرده فروشی و فروشگاههای CSN و فروشگاهای شبکهای را با منظور فروش محصولات از طریق ناحیههای هدف مختلف نسبت به یک درگاه متمرکز بوجود آورد.
????: Amazon.com اولین سود سالیانه خود را اعلان کرد.
????: Business.com بوسیله R.H. Donnelley با ??? میلیون دلار خریداری شد.
????: Zappos.com توسط Amazon.com با قیمت ??? میلیون دلار خریداری شد. تقارب خرده فروشان و خرید اپراتورهای فروش وبسایتهای خصوصی RueLaLa.com بوسیله GSI Commerce به قیمت ??? میلیون دلار بعلاوه سود فروش تا سال ????.
????: Groupon گزارش داد پیشنهاد ? میلیارد دلاری گوگل را رد کرده است. در عوض این گروه طرح خرید وب سایتهای IPO را تا اواسط ???? دارد.
????: پروژه تجارت الکترونیک امریکا و خرده فروشی انلاین به ??? میلیارد دلار رسید که نسبت به ???? افزایش ?? درصدی داشتهاست. Quidsi.com, parent company of Diapers.com توسط Amazon.com به قیمت ?45 میلیون دلار بدهکاری و تعهدات دیگر خریداری شد.
ج: انواع تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک را میتوان از حیث تراکنشها49 به انواع مختلفی تقسیم نمود که بعضی از آنها عبارتند از:
* ارتباط بنگاه و بنگاه (B2B): به الگویی از تجارت الکترونیکی گویند، که طرفین معامله بنگاهها هستند.
* ارتباط بنگاه و مصرف کننده (B2C): به الگویی از تجارت الکترونیک گویند که بسیار رایج بوده و ارتباط تجاری مستقیم بین شرکتها و مشتریان میباشد.
* ارتباط مصرف کنندهها و شرکتها (C2B): در این حالت اشخاص حقیقی به کمک اینترنت فراوردهها یا خدمات خود را به شرکتها میفروشند.
* ارتباط مصرفکننده با مصرفکننده (C2C): در این حالت ارتباط خرید و فروش بین مصرفکنندگان است.
* ارتباط بین بنگاهها و سازمانهای دولتی (B2A): که شامل تمام تعاملات تجاری بین شرکتها و سازمانهای دولتی میباشد. پرداخت مالیاتها و عوارض از این قبیل تعاملات محسوب میشوند.
* ارتباط بین دولت و شهروندان (G2C): الگویی بین دولت و توده مردم میباشد که شامل بنگاههای اقتصادی، موسسات دولتی و کلیه شهروندان میباشد. این الگو یکی از مولفههای دولت الکترونیک میباشد.
* ارتباط بین دولتها (G2G): این الگو شامل ارتباط تجاری بین دولتها در زمینههایی شبیه واردات و صادرات میباشد.
* البته باید گفت که انواع بالا کاملاً مستقل از هم نیستند و گاهی که تاکید بر خرید و فروش ندارند در قالب کسب و کار الکترونیک میآیند (Turban,2000).
د: جایگاه تجارت الکترونیک در ایران
تجارت الکترونیک در ایران بسیار نوپا و در مراحل اولیه است. اما اهمیت فناوری اطلاعات باعث شده تا تدوین و اجرای قوانین و لوایح مورد نیاز در این عرصه همواره مد نظر مسئولان ایران باشد. اما بهنظر میرسد با وجود برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی متعدد هنوز میزان آگاهی افراد و تجار کشور از نحوه استفاده از امکانات موجود برای تجارت الکترونیک کم است. از سوی دیگر نبود شناخت از میزان امنیت موجود در شبکه داخلی و جهانی باعث شده است که اطمینان لازم وجود نداشته باشد (کندی، تجارت الکترونیک در ایران، همشهری آنلاین).
2-14-شاخص های ارزیابی وب سایت
تحقیقات نشان می دهد که اگر طراحی یک وب سایت روند علمی و اصولی داشته باشد میتواند نتایج مورد انتظار را حاصل کند. نتایج مورد انتظار از یک پایگاه وب ، رضایت کاربران یا دسترسی رضایتبخش کاربران می باشد . روش و کیفیت طراحی سایت و صفحات وب تأثیر مستقیم بر دسترسی کاربران به اطلاعات مورد نیاز دارد . رعایت اصول و استانداردهای طراحی وب سایت در تمام مراحل طراحی ، موفقیت وب سایت را تضمین می کند.
درسالهای اخیر راه اندازی سایت اینترنتی و حضوردروب50 به صورت یک رفتار و روال سازمانی درآمده ، لیکن درخصوص ضوابط و نحوه طراحی وب سایت و معیارها و شاخص های ارزیابی عملکرد و سطح ارائه خدمات سایت های سازمانها ، موسسات ، شرکتها تلاش کمتری صورت گرفته ومنابع محدودی بطور پراکنده دراختیار می باشد.
بطورکلی شاخص های ارزیابی وب سایت ها به شرح ذیل می باشد:
1. طراحی (طراحی مکان اطلاعات و نحوه قراگیری ، طراحی گرافیکی متناسب و غیره)
2. مشتری مداری (مشخص بودن هدف از راه اندازی سایت،مفیدبودن سایت،غیره)
3. ساختاراطلاعاتی (رعایت اصول دسترسی به اطلاعات ،دسترسی سریع و آسان به اطلاعات ، دسته بندی منطقی وموضوعی اطلاعات سایت)
4. محتوای اطلاعات (حجم اطلاعات ارائه شده درسایت ، روزآمد بودن ، متناسب بودن اطلاعات هرصفحه با موضوع و غیره)
5. خدمات پشتیبانی (قابل دسترس بودن سایت ازطریق موتورهای جستجو، برقراری امنیت سایت، بارگذاری سریع صفحات، تهیه نسخه پشتیبان از کل سایت در فواصل معین و غیره)
2-15-معرفی نماد اعتماد الکترونیکی
یکی از عوامل مهم توسعه تجارت الکترونیکی، ایجاد اعتماد و اطمینان در میان کاربران خدمات الکترونیکی میباشد. با توجه به بررسی های انجام گرفته ، مهمترین عوامل مراجعه و اعتماد خریداران به کسب و کار های اینترنتی به شرح ذیل می باشند :
1- شناسایی مالک کسب و کار و امکان مراجعه در صورت بروز اشکال.
2- کامل و صحیح بودن اطلاعات کالا یا خدمات ارائه شده.
3- گارانتی محصولات و ارائه خدمات پس از فروش.
4- واضح بودن روند برگرداندن کالا و بازپس گیری پول.
5- محفوظ ماندن اطلاعات شخصی و مالی خریداران.
6- تایید امنیت سایت توسط یک موسسه و مرکز ملی اعتماد.
طبق مطالعات انجام شده تائید کسب و کار اینترنتی توسط یک موسسه و مرکز ثالث ، بیشترین تاثیر در مراجعه و اعتماد خریداران به کسب و کار